همه چیز درباره دیابت نوع یک
دیابت نوع یک، یک بیماری خودایمنی مادام العمر است که بر چگونگی هضم غذا توسط بدن شما تأثیر می‌گذارد و آن را به انرژی تبدیل می‌کند. هنگامی که غذا می‌خورید، غذا هضم می‌شود و به قند ساده‌ای به نام گلوکز تبدیل می‌شود.
گلوکز برای هر عملکرد بدنی از جمله تفکر لازم است. اما هنگامی که شما به دیابت نوع یک مبتلا هستید، لوزالمعده تولید انسولین را متوقف می‌کند. انسولین دو نقش بسیار مهم در بدن دارد:
۱) اکثر (نه تمام) سلول‌های بدن قادر به دریافت مستقیم مولکول‌های قند از جریان خون نیستند و برای ورود آن‌ها به درون سلول و استفاده به‌عنوان منبع انرژی به انسولین نیاز است.
۲) کمک به بدن برای ذخیره قند اضافی به‌صورت گلیکوژن در کبد، به اینصورت که پس از مصرف غذا که معمولا به یکباره میزان زیادی قند وارد جریان خون می‌شود انسولین به بدن کمک می‌کند تا حدود دو سوم قند دریافت شده به شکل گلیکوژن در کبد ذخیره شده و در مواقع گرسنگی به تدریج وارد جریان خون شود.
بسته به نوع دیابت، زمانی‌که فرد دارای دیابت باشد بدن او یا اصلا قادر به تولید انسولین نیست (دیابت نوع یک یا دیابت وابسته به انسولین) یا انسولین کافی تولید نمی‌کند یا اینکه گیرنده‌های انسولین سلول‌ها مختل می‌شود (دیابت نوع دو یا دیابت غیروابسته به انسولین). به همین دلیل این افراد برای تنظیم قندخون خود وابسته به دریافت انسولین خارجی هستند.
علائم دیابت نوع یک چیست؟
در بیماری دیابت بدن نمی‌تواند قند را جهت تولید انرژی بسوزاند. دانستن علائم دیابت ضروری است زیرا در صورت عدم کنترل این بیماری عواقب آن خطرناک و مرگبار خواهد بود. شایع ترین علائم دیابت نوع ۱ عبارتند از:
- خستگی شدید
- نیاز مکرر به ادرار کردن
- تشنگی مستمر با وجود مصرف مایعات
- گرسنگی شدید
- کاهش وزن بی دلیل
علائم دیابت نوع یک در کودکان
دیابت نوع یک قبلاً به عنوان دیابت نوجوانان، اغلب کودکان و نوجوانان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. علائم بیماری در کودکان اغلب به صورت زیر است:
- خیس کردن مکرر تخت
- کاهش وزن
- گرسنگی شدید
- تشنگی مکرر
- خستگی یا خلق و خوی متغیر
درک این علائم آسان است وقتی متوجه می‌شوید که بدن به گلوکز احتیاج دارد. گرسنگی، کاهش وزن و خستگی از علائم ناتوانی بدن در استفاده از گلوکز برای انرژی است. ادرار مکرر و تشنگی رخ می‌دهد چرا که بدن شما در حال انجام تمام کارهایی است که می‌تواند برای خلاص شدن از قند اضافی انجام دهد.
دیابت نوع ۱ در مقابل نوع ۲
بزرگ‌ترین تفاوت بین دیابت نوع یک و دیابت نوع دو، در تولید انسولین است. در دیابت نوع یک تولید انسولین کاهش می‌یابد و ممکن است به کلی متوقف شوند. در دیابت نوع دو لوزالمعده به ساخت انسولین ادامه می‌دهد اما برای نگه داشتن متعادل گلوکز کافی نیست. همچنین این احتمال وجود دارد که لوزالمعده در حال ساخت مقادیر کافی انسولین است، اما بدن از آن ضعیف استفاده می‌کند (به نام مقاومت به انسولین)، اغلب این حالت به این دلیل است که فرد اضافه وزن دارد. اکثر افرادی که مبتلا به دیابت تشخیص داده شده‌اند، مبتلا به دیابت نوع ۲ هستند.
علت ابتلا به دیابت نوع یک
اگرچه هر کسی می‌تواند به دیابت نوع ۱ مبتلا شود، اما کودکان و نوجوانان اغلب به این نوع دیابت مبتلا می‌شوند. تخمین زده می‌شود که هر سال حدود ۱۵٬۰۰۰ کودک و نوجوان در ایالات متحده مبتلا به دیابت نوع ۱ تشخیص داده می‌شوند.
علائم خطر دیابت نوع ۱ در کودکان:
علت دقیق به وجود آمدن دیابت در کودکان ناشناخته است. اما در اکثر افراد مبتلا به دیابت نوع یک، سیستم ایمنی بدن که معمولا با باکتری‌ها و ویروس‌های مضر مبارزه می‌کند، به طور اشتباه سلول‌های انسولین را در پانکراس هدف قرار داده و از بین می‌روند. در این فرآیند، ژنتیک و عوامل محیطی نقش مهمی ایفا می‌کنند.
انسولین کار حیاتی انتقال قند (گلوکز) را از جریان خون به سلول‌های بدن انجام می‌دهد. شکر، هنگامی که غذا هضم شود وارد جریان خون شده و هنگامی که سلول‌های پانکراس نابود می‌شوند، در بدن کودک انسولین کم یا اصلا تولید نمی‌شوند. در نتیجه، گلوکز رسوب شده در خون می‌تواند باعث ایجاد عوارض تهدید کننده شود. این بیماری یک بیماری خودایمنی محسوب می‌شود. علل این اتفاق هنوز برای محققان نامشخص است، اما به نظر می رسد این ۳ مورد دخیل باشند :
- ژن: سابقه خانوادگی دیابت برای برخی وجود دارد.
- ویروس: قرار گرفتن در معرض ویروس‌های مختلف ممكن است منجر به تخریب سلول‌های پانکراس شود.
- محیط: برخی از محققان گمان می‌کنند که تأثیرات زیست محیطی هنگامی که با عوامل ژنتیکی ترکیب می‌شوند، ممکن است خطر ابتلا به دیابت نوع یک را بالا ببرند.
دیابت نوع یک چطور تشخیص داده می‌شود؟
سه آزمایش استاندارد خون به طور معمول وجود دارد که برای تشخیص دیابت نوع یک و دیابت نوع دو استفاده می‌شود. آزمایش تشخیص دیابت A1C یک آزمایش خون معمولی است که برای تشخیص دیابت نوع ۱ و ۲ استفاده می شود.
آزمایش A1C نشان دهنده سطح قند خون طی دو تا سه ماه گذشته است. به طور خاص، آزمایش A1C نشان می‌دهد که چه درصدی از هموگلوبین توسط قند پوشیده شده است.
هموگلوبین نوعی پروتئین در سلول‌های قرمز خون است که اکسیژن حمل می‌کند. سطح بالاتر A1C، نشان دهنده کنترل کم‌تر قند خون شما و خطر بالاتر ابتلا به دیابت است.
چرا آزمایش تشخیص دیابت (A1C) انجام می‌شود؟
آزمایش تشخیص دیابت (A1C) یک آزمایش اولیه برای تشخیص دیابت نوع یک و دیابت نوع دو است. پس از تشخیص، آزمایش A1C برای نظارت بر برنامه درمان دیابت شما استفاده می‌شود. از آنجایی که آزمایش A1C میزان متوسط سطح قند شما را برای دو تا سه ماه گذشته، به جای میزان فعلی آن اندازه می‌گیرد، نشانگر بهتری از میزان تأثیر برنامه درمانی دیابت شما است.
دکتر شما احتمالا هنگامی که اولین بار تشخیص ابتلای به دیابت در رابطه با شما تشخیص داده می‌شود، از آزمایش A1C استفاده می‌کند. این آزمایش همچنین به شما برای تعیین یک سطح پایه برای دیابتتان کمک می‌کند. تست تشخیص دیابت A1C همچنین ممکن است زمانی که شما چگونگی کنترل دیابت را فرا گرفتید تکرار شود. پس از آن، بسته به نوع دیابتی که شما دارید، برنامه درمانی شما و اینکه تا چه میزان به طور موفقیت آمیزی قند خونتان را کنترل کرده‌اید هر از چند گاهی به آزمایش A1C نیاز دارید. برای مثال ممکن است آزمایش A1C به صورت زیر پیشنهاد شود:
- دو بار در سال اگر شما دیابت نوع ۲ دارید، از انسولین استفاده نمی کنید و سطح قند خون شما به صورت مداوم در محدوده هدف قرار دارد.
- سه تا چهار بار در سال اگر شما دیابت نوع یک دارید.
- چهار بار در سال اگر شما دیابت نوع ۱ دارید و از انسولین برای کنترل دیابتتان استفاده می‌کنید، یا اینکه شما در نگه داشتن سطح قند خونتان در میزان تعیین شده مشکل دارید.
ممکن است اگر برنامه درمانی شما توسط پزشک تغییر کند و شروع به دریافت داروی جدیدی کنید به تعداد بیشتری آزمایش A1C نیاز داشته باشید.
آزمایش قند خون ناشتا (FBS)
این آزمایش به منظور غربالگری و تشخیص دیابت و پیش دیابت و پایش (monitoring) افراد دیابتی و یا افراد هایپوگلیسمیک انجام می‌شود.
گلوکز منبع اصلی انرژی برای سلول‌های بدن است. میوه‌ها، سبزیجات، نان و دیگر منابع غذایی، کربوهیدرات‌ها حین فرآیند هضم غذا در بدن به گلوکز (و سایر مواد مغذی) تجزیه شده سپس توسط روده کوچک جذب شده و در بدن گردش می‌کنند. استفاده از گلوکز برای تولید انرژی به انسولین بستگی دارد. انسولین هورمونی است که توسط پانکراس تولید می‌شود و انتقال گلوکز به سلول‌های بدن را تسهیل می‌کند. این هورمون همچنین، به کبد برای ذخیره انرژی اضافی به عنوان گلیکوژن برای ذخیره کوتاه مدت و یا به عنوان تری گلیسیرید در سلول‌های چربی کمک می‌کند.
این تست چه زمانی درخواست می‌شود؟
این آزمایش به عنوان یک چکاپ روتین برای تمامی افراد به خصوص افراد بیشتر از ۴۵ سال، افرادی که عوامل خطر یا علائم ابتلا به دیابت دارند و خانم‌های باردار انجام می‌شود.
LADA چیست؟
LADA مخفف دیابت خود ایمنی نهفته در بزرگسالی است. این بیماری همچنین می‌تواند به عنوان “دیابت نوع ۱ کند پیشرونده” در نظر گرفته شود.
این بیماری معمولاً پس از سن ۳۰ سالگی در فرد بروز می‌کند. تشخیص LADA ممکن است به دلیل بروز در بزرگسالی با بیماری دیابت نوع ۲ اشتباه شود.
در حقیقت این بیماری بیشتر مشابه با دیابت نوع یک است و به همین دلیل به آن دیابت نوع ۱.۵ نیز گفته می‌شود.
علائم این بیماری مشابه با دیابت نوع یک است (تکرر ادرار، تشنگی شدید، گرسنگی غیر معمول، کمبود انرژی، تاری دید) گاهی علائمی نظیر سوزن سوزن شدن یا بی‌حسی در پاها یا دست که می‌تواند ناشی از پیشرفت بیماری دیابت باشد، مشاهده می‌گردد.
برخی از علائم این بیماری نظیر کاهش وزن غیر معمول، شباهت بیشتری به علائم دیابت نوع ۱ دارد.
درمان دیابت نوع یک
در واقع هدف کلی و اصلی از درمان قطعی دیابت نوع یک کم کردن میزان قند خون برای مطلوب سازی زندگی بهتر تمامی بیمارانی است که به این مشکل دچار هستند.
همچنین به دلیل عوارض بسیار خطرناکی که پشت این بیماری خطرناک پنهان شده است هدف محکم‌‌تری برای افراد می‌باشد تا بخواهند یک درمان قطعی برای بیماری دیابت خود در نظر داشته باشند.
وقتی فردی می‌خواهد به دنبال درمان قطعی برای بیماری خود باشد، اول باید اهداف آن را به صورت کلی شناسایی کند تا بتواند با آن مقابله کند. این یک بیماری مادام العمر است، اما ابزارها و داروهای متعددی برای کمک به مدیریت وجود دارد.
در ابتدا تغییرات رژیم غذایی و سبک زندگی ممکن است به تعادل قند خون کمک کنند، اما با کند شدن تولید انسولین، ممکن است نیاز به تزریق انسولین داشته باشد. جدول زمانی هر فرد برای انسولین درمانی متفاوت است. گزینه‌های درمانی همچنین شامل داروهای زیرزبانی برای کنترل گلوکز و کمک‌های لوزالمعده برای حمایت از تولید انسولین تا حد امکان است. برای داشتن یک طرح درمان سفارشی به پزشک متخصص مراجعه کنید.
چطور با دیابت نوع یک مقابله کنیم؟
در حال حاضر هیچ درمانی برای دیابت وجود ندارد. موثرترین روش برای درمان دیابت نوع یک پیوند لوزالمعده است. پیوند پانکراس (لوزالمعده) یک رویه جراحی است که در آن پانکراس سالم یک اهدا کننده فوت شده را به فردی پیوند می‌زنند که پانکراس او به خوبی کار نمی‌کند.
پانکراس عضوی در بدن است که در قسمت انتهایی شکم شما و در پشت آن قرار گرفته است. یکی از عملکردهای پانکراس تولید انسولین است، هورمونی که قند (گلوکز) را به سلول‌های شما حمل می‌کند.
اگر پانکراس شما انسولین کافی تولید نکند، افزایش قند خون می‌تواند باعث دیابت نوع یک شود.
بیش تر پیوند‌های پانکراس برای درمان دیابت نوع یک استفاده می‌شوند. پیوند پانکراس درمان بالقوه‌ای برای این شرایط ارائه می‌دهد. اما معمولا فقط برای افراد دارای عوارض شدید دیابتی توصیه می‌شود، زیرا نمی‌توان از عوارض جانبی پیوند پانکراس چشم پوشی کرد.
در بعضی موارد، ممکن است پیوند پانکراس برای درمان افراد دیابت نوع ۲ هم استفاده شود. به ندرت، از پیوند پانکراس برای درمان پانکراتیت، کیسه صفرا یا سرطان‌ها هم استفاده می‌شود.
پس از پیوند پانکراس، شما باید تا آخر عمر خود داروهایی برای جلوگیری از پس زدن پانکراس اهدایی مصرف کنید. این داروها می‌توانند عوارض زیادی در بر داشته باشند.
گذشته از این خطرات، کمبود اهداکنندگان در دسترس، برای پاسخگویی به تقاضا نیز وجود دارد.
تا زمانی که یک درمان امن‌تر و در دسترس پیدا شود، هدف این است که دیابت خود را به خوبی مدیریت کنید. مطالعات بالینی نشان داده است که دیابت با مدیریت خوب می‌تواند از بسیاری از عوارض بهداشتی جلوگیری کند. عادات مدیریتی خوب عبارتند از:
- برنامه ریزی دقیق وعده غذایی و داشتن عادات غذایی سالم
- ورزش منظم
- مصرف انسولین و سایر داروهای تجویز شده
- کاهش استرس
- توجه به حفظ سلامت خود
توصیه نهایی
به طور کلی همه افراد جامعه در معرض خطر ابتلا به دیابت هستند و به همین دلیل عموم مردم باید آمادگی لازم برای پیشگیری از دیابت داشته باشند. عدم تحرک کافی و مصرف بیش از اندازه قند و کربوهیدرات‌ها، از عوامل مهم و موثر در بروز دیابت هستند. مشخص است که نخوردن یا حداقل کم خوردن مواد قندی بسیار راحت‌تر از این است که در روند درمان دیابت، لب زدن به هر نوع مواد قندی ممنوع شود.
افرادی که در خانواده درجه ۱ یا درجه ۲ خود بیمار مبتلا به بیماری دیابت نوع یک یا دیابت نوع دو دارند، در معرض خطر بیشتری قرار دارند. این افراد به صورت ویژه باید برای پیشگیری اقدام کنند.
در حالی که تحقیقات جدیدی هر روز در حال انجام است، امروز ابزارها و داروهای نظارتی متعددی در بازار وجود دارد تا به شما در مدیریت بیماریتان و داشتن زندگی سالم کمک کند.