همه چیز درباره کم خونی و علائم آن
کم خونی شرایطی است که در آن، بسته به نوع، تعداد گلبول‌های قرمز شما (RBC) پایین‌تر از حد معمول می‌باشد و یا در پروتئین هموگلوبین داخل سلول‌های آن مشکلی وجود دارد. هموگلوبین (Hemoglobin) مسئول حمل اکسیژن به بافت‌های بدن است، بنابراین انواع کم خونی می‌تواند باعث ضعف و خستگی و کم حوصلگی در شما شود. دلایل بسیاری مانند از دست رفتن خون، کمبود مواد معدنی در بدن و دیگر مشکلات می‌توانند باعث نوع خاصی از کم خونی شوند که برای درمان هر یک به شیوه‌ای خاص نیاز است تا بدن به حالت اولیه‌اش برگردد. در ادامه به بیان این نکات می‌پردازیم.
علائم کم خونی چیست؟
اگر کم خونی خفیف باشد، ممکن است این علائم را نداشته باشید، در واقع هرچه نوع کم خونی حادتر شود، علائم بیشتر و شدیدتری نمایان خواهند شد. این علائم شامل موارد زیر می‌باشند:
- خستگی
- ضعف
- بی رنگ شدن و کدری پوست
- سرگیجه
- ضربان قلب سریع
- تنگی نفس
- زردی (بعضی از انواع کم خونی باعث زرد شدن پوست می‌شوند.)
انواع کم خونی
همانطور که پیش‌تر نیز به این موضوع اشاره شد، کم خونی انواع مختلفی دارد که براساس مشکلات موجود به سه دسته تقسیم بندی می‌شوند؛ کاهش تولید گلبول‌های قرمز، از دست دادن خون و افزایش از بین رفتن گلبول‌های قرمز سه دلیل اصلی این بیماری هستند.
کم خونی ناشی از کاهش تولید RBC یا گلبول‌های قرمز شامل موارد زیر است:
کم خونی در نتیجه فقر آهن:
در چنین شرایطی به دلیل کاهش توانایی جذب آهن یا از بین رفتن مواد مغذی موجود در خون، شرایط در نهایت منجربه کاهش ذخایر آهن در بدن می‌شود.
کم خونی‌هایی که در اثر نبودن ویتامین رخ می‌دهند:
این نوع کم خونی ناشی از مصرف ناکافی فولات، B-12 یا ویتامین C می‌باشد؛ و نوعی کم خونی خطرناک است که از عدم توانایی در جذب ویتامین B-12 ناشی می‌شود.
کم خونی التهاب:
به دلیل بیماری‌های مزمن مانند بیماری کلیوی، لوسمی و سایر سرطان‌های خون، لوپوس، HIV و آرتریت روماتوئید مشکل کم خونی نیز پیش می‌آید.
کم خونی ناشی از شیمی درمانی:
سلول‌های قرمز خون اکسیژن را در بدن حمل می‌کنند. زمانی که سلول‌های قرمز محدودی برای حمل اکسیژن مورد نیاز بدن باقی می‌مانند، کم خونی اتفاق می‌افتد. در صورت نبود اکسیژن کافی قلب فشرده‌تر کار می‌کند و به خود فشار می‌آورد و همین امر باعث تند شدن سرعت تپش قلب شده و فرد فشاری در قفسه سینه‌اش حس می‌کند. روند شیمی درمانی در این چرخه اختلال ایجاد کرده و ممکن است باعث کم خونی شود، این حالت می‌تواند موقتی باشد و با رعایت نکاتی اعم از کاهش فعالیت جسمی، خواب کافی، رژیم غذایی مناسب و دیگر موارد از بین خواهد رفت.
کم خونی آپلاستیک (Aplastic anemia):
این کم خونی نتیجه نارسایی مغز استخوان می‌باشد.
انواع کم خونی مربوط به خون ریزی عبارتند از:
کم خونی حاد:
این نوع کم خونی در شرایطی مانند تروما (trauma)، جراحی یا خونریزی حاد از زخم دیده می‌شود. تروما هر گونه آسیب و یا شوک است که از خارج به بدن وارد می‌شود و آن را در شرایط وخیم قرار می‌دهد.
کم خونی در اثر خونریزی:
ممکن است در دوره‌های شدید قاعدگی (پریود) شرایطی ایجاد شود که باعث خونریزی دستگاه گوارش و بیماری‌هایی نظیر سرطان روده بزرگ یا بیماری التهابی روده شود.
توجه: خون ریزی حاد نیز می‌تواند منجربه کمبود آهن شود.
افزایش از بین رفتن گلبول‌های قرمز باعث کم خونی‌های زیر می‌شود:
کم خونی‌های ارثی:
ژن‌ها ساختار هموگلوبین یا گلبول قرمز را تغییر داده و آن‌ها را شکننده‌تر می‌کنند. این کم خونی به شکل بیماری‌هایی مانند بیماری کم خونی داسی، تالاسمی و چندین بیماری که ارثی هستند، ظاهر می‌شود.
کم خونی همولیتیک (Hemolytic anemia):
این نوع کم خونی به دلیل قرار گرفتن بدن در معرض یک گروه خونی ناسازگار از طریق واکنش انتقال خون است و همچنین می‌تواند به دلیل بودن در دوران بارداری باشد که مادر Rh منفی باشد و جنین Rh مثبت باشد.
کم خونی همولیتیک خودایمنی:
در ابن نوع کم خونی سیستم ایمنی بدن سر درگم می‌شود و با حمله به گلبول‌های قرمز آن‌ها را از بین می‌برد.
کم خونی همولیتیک ناشی از مصرف دارو:
ممکن است بعد از مصرف برخی داروها خصوصاً آنتی بیوتیک، دچار نوع کم خونی همولیتیک شوید و این به دلیل واکنش ایمنی بدن می‌باشد.
کم خونی همولیتیک مکانیکی:
گاهی در اثر آسیب جسمی بدن دچار کم خونی می‌شود. این آسیب می‌تواند به وسیله یک وسیله پزشکی، فشار خون بالا یا حتی فعالیت زیاد باشد.
هموگلوبینوری شبانه:
اگر شما هموگلوبینوری شبانه داشته باشید، بدن شما گلبول‌های قرمز خون شما را سریع‌تر از بین می‌برد. لخته شدن خون در رگ‌ها یکی دیگر از ویژگی‌های این سندرم است.
چگونه کم خونی را تشخیص دهیم؟
کم خونی در ابتدا با یک بررسی کامل از خون (CBC) تشخیص داده می‌شود و معمولا این تشخیص از راه آزمایش است. گاهی اوقات این آزمایش به دلیل داشتن علائم کم خونی انجام می‌شود. گاهی اوقات کم خونی به طور اتفاقی مشخص می‌شود که برای تشخیص آن یک آزمایش به صورت سالانه انجام می‌شود.
بعد از تشخیص کم خونی، پزشک ممکن است از شما بخواهد به پزشک هماتولوژیک، پزشک متخصص در اختلالات خونی مراجعه کنید تا علت کم خونی شما تشخیص داده شده و راه درمان تعیین گردد. سایر اطلاعات حاصل از تست کم خونی که می تواند به تمایز یک نوع کم خونی از دیگری کمک کند نیز در نظر گرفته می‌شوند، از جمله اندازه گلبول‌های قرمز (میانگین حجم بدن)، تغییر در اندازه و غلظت هموگلوبین در گلبول‌های قرمز (میانگین غلظت هموگلوبین بدن).
راه‌های درمان انواع کم خونی:
- مکمل‌ها: مکمل‌هایی مانند آهن، فولات یا ویتامین B12
- انتقال خون: شیمی درمانی (اگر کم خونی ناشی از سرطان باشد.)
- تزریق اریتروپویتین: این درمان برای مبتلایان به کم خونی ناشی از بیماری کلیوی در نظر گرفته می‌شود.
- استروئیدها: برای کم خونی از نوع همولیتیک خود ایمنی
- طحال برداری یا اسپلنکتومی: جراحی طحال برای برخی از انواع کم خونی همولیتیک
برخی از انواع کم خونی درمان خاصی ندارند و ممکن است مادام العمر باشند. اگر کم خونی ناشی از بیماری مزمن باشد، درمان بیماری زمینه‌ای ممکن است کم خونی شما را بهبود بخشد.
بعد از شناخت کم خونی ، طبیعی است که بپرسید: چه چیزی باعث کم خونی می‌شود؟ در صورت مبتلا شدن باید چه کنیم؟ برخی از کم خونی‌ها به راحتی قابل تشخیص و درمان هستند و برخی دیگر می‌توانند مدت زمان بیشتری بمانند.