چگونه به فرزندانمان گوش دهیم؟
فرزندپروری نحوه برخورد با فرزندان
در ادامه مباحث قبل و با توجه به شیوع بیماری کرونا و لزوم ماندن در قرنطینه خانگی، فکر کردم شاید بد نباشد درباره یک مهارت مهم یعنی برخورد با فرزند با هم صحبت کنیم. در این روزها که به خاطر تعطیلی مدارس، فرزندان به طور مداوم در خانه هستند و مراودات بین والدین و فرزندان بیشتر شده، دیده می‌شود که کشمکش‌ها و اختلاف نظرهای بین والدین و فرزندان هم افزایش یافته است.
بخشی از این مشکل می‌تواند مربوط به شرایط قرنطینه، نگرانی از ابهام این بیماری، نگرانی‌ها برای آینده و وضعیت معاش و …. باشد. اما نکته قابل توجه آن است که دانستن و تمرین کردن یک مهارت مهم در فرزندپروری می‌تواند این کشمکش‌ها را کاهش دهد و کنترل کند و آن مهارت چیزی نیست جز “خوب گوش دادن”.
در این مبحث یاد خواهیم گرفت که چگونه به فرزندمان گوش دهیم و با او صحبت کنیم. بدیهیست که مانند همیشه، فقط دانستن کافی نیست و برای کسب یک مهارت مانند برخورد با فرزند باید آن را تمرین و تکرار کرد.
توانایی ایجاد ارتباط، کلید غالب رابطه‌هاست. یکی از روابط دوستانه خود را مجسم کنید. ما با دوستانمان صحبت می‌کنیم و به حرفشان گوش می‌دهیم. وقتی دوستانمان مشکلی دارند یا دچار اشتباهی می‌شوند، احساساتشان را می‌پذیریم و سعی می‌کنیم به آنها کمک کنیم. همینطور هنگام ناراحتی ممکن است دلمان بخواهد با یک دوست صحبت کنیم و او به ما گوش دهد و شرایطمان را بفهمد و پذیرای احساساتمان باشد. فرزندمان نیز هنگام ناراحتی همین انتظارها را دارد؛ در حالیکه اکثر والدین در برخورد با فرزند فقط سعی می‌کنند مشکل را رفع و رجوع کنند! لزوما همیشه موفق نمی‌شویم مشکلات را حل و فصل کنیم؛ علاوه بر آن نمیتوانیم فرزندمان را مجبور کنیم احساساتش را کنار بگذارد. پس چه باید کرد؟ می‌توانیم نشان دهیم که به افکار و احساساتش اهمیت می‌دهیم، احساساتش را درک می‌کنیم و می پذیریم حتی اگر با او موافق نباشیم.
یادمان باشد رد و بدل کردن احترام با فرزندان بهتر از نصیحت کردن و پند و اندرز دادن به آنان است. نصیحت کردن ممکن است باعث شود یا آنها به ما متکی شوند و یا توصیه ما را نادیده بگیرند! حال آنکه با گوش دادن، به آنها فرصت فکر کردن می‌دهیم.
چگونه می توانم شنونده خوبی در برخورد با فرزندان باشم؟
برای برقراری ارتباط و برخورد با فرزند لازم است که بتوانید با دقت به او گوش دهید و با احترام با او صحبت کنید. نکته اول برای شنونده‌ای خوب بودن این است که به احساسات فرزندتان حساس باشید. چرا؟ چون این کار به آنها کمک میکند بفهمند دیگران حرف‌های آنها را درک می‌کنند؛ به آنها کمک میکند به احساسات خود و علت آن فکر کنند؛ به آنها کمک میکند بتوانند به مشکل فکر کنند و به آنها می‌فهماند که صحبت در مورد احساسات کار پسندیده ایست.
حساس بودن به احساسات فرزند، مهارت ویژه‌ای می‌خواهد به نام “گوش دادن بازتابی”. انجام این مهارت گام به گام انجام می‌شود:
گام اول: گوش بدهید. با حرکات بدنی نشان دهید که دارید گوش می‌دهید. به سوی فرزندتان خم شوید یا کنارش بنشینید. کارهای دیگر را کنار بگذارید و به فرزندتان نگاه کنید. برای شنیدن گفته‌های فرزندتان سراپا گوش شوید.
گام دوم: در برخورد با فرزند احساساتش را بشنوید. به واژه‌های او گوش کنید. از خودتان سوال کنید: “احساس فرزندم چیست؟” در جستجوی واژه‌ای باشید که احساسات او را بیان میکند. همچنین از خودتان درباره علت بروز این احساس در فرزندتان سوال کنید.
گام سوم: حال از گوش دادن بازتابی استفاده کنید. یعنی آنچه را که به نظر شما فرزندتان احساس میکند و می‌گوید را تکرار کنید. خود را آینه‌ای تصور کنید که احساسات فرزندتان را منعکس میکند. همچنین دلیلی را که در پشت این احساسات نهفته است، منعکس نمایید.
برای گوش دادن بازتابی، قبل از بیان احساسات، عبارت “احساس میکنی…” را بکار ببرید و سپس با استفاده از واژه “زیرا” دلیل احساسات را بیان کنید. مثلا: “احساس حسادت میکنی، زیرا علی انتخاب شد و تو نشدی.” و “احساس دلتنگی میکنی، چون در آپارتمان جدیدمان تنها هستی.”…
پس از مدتی گوش دادن بازتابی خیلی طبیعی‌تر می‌شود. تا جایی که می‌توانید احساسات خود را دقیق بیان کنید. کلماتی مانند “کمی” یا “خیلی” به شما کمک می‌کنند. مثلا، “از اینکه به تو گفتم باید در خانه بمانی خیلی ناراحتی. مهارت گوش دادن بازتابی هم مانند مهارت‌های دیگر نیاز به تمرین و تکرار دارد پس نگران نباشید.
نکته بعدی برای اینکه در برخورد با فرزندان شنونده خوبی باشید آن است که مراقب زبان بدن و هیجان‌های فرزندتان نیز باشید. فرزندتان برای برقراری ارتباط لزوما از کلمات استفاده نمی‌کند. بعضی مواقع ساکت است، اما لبخند می‌زند، اخم یا گریه میکند. بعضی مواقع گوشه گیری یا مظلوم نمایی میکند. ببینید زبان بدن فرزندتان به شما چه می‌گوید و سپس احساساتی که می‌بینید را بیان کنید؛ مثلا، “چهره اخم آلودت دارد می‌گوید که تو مخالفی!”
و نکته آخر اینکه برای گوش دادن وقت بگذارید. همانطور که گفتم ممکن است ابتدا گوش دادن بازتابی طبیعی به نظر نرسد. ولی فراموش نکنید که چرا این رویه را در پیش می‌گیرید: برای اینکه به فرزندتان نشان دهید به شرح احساساتش گوش می‌دهید و آنها را درک می‌کنید و می‌پذیرید. وقت گذاشتن برای برخورد با فرزندان و تفکر قبل از صحبت کردن، برای خودتان هم مفید است زیرا باعث می‌شود حرفی نزنید که دلتان نخواهد بگویید. گوش دادن بازتابی مانند هر مهارت جدید به تمرین و صرف وقت نیاز دارد. پس ناامید نشوید و آن را با پشتکار انجام دهید. خواهید دید که گوش دادن بازتابی به شما و فرزندتان کمک میکند یکدیگر را بهتر درک کنید.
