بواسیر یک بیماری شایع اما تشدیدکننده است که شامل تورم رگ‌های راست روده یا مقعد است. بسته به موقعیت مکانی آن‌ها، غالباً باعث ناراحتی، درد، خارش و خونریزی بی‌وقفه می‌شوند.
در حالیکه بعضی اوقات بواسیر در اثر فشار آوردن در حین حرکات روده ایجاد می‌شود، گاهی نیز بر اثر چاقی، بارداری و سایر شرایط ایجاد می‌شود. برای درمان بواسیر یک رژیم غذایی با فیبر بالا و روان کننده‌های مدفوع بدون نسخه می‌توانند به رفع یبوست مربوطه کمک کنند و همچنین کرم‌های موضعی نیز ممکن است توسط پزشک توصیه شوند.
علائم بواسیر چیست؟
برای درمان بواسیر بهتر است ابتدا با علائم آن آشنا شوید. علائم می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد. انواع علائم تجربه شده عمدتاً به خارجی بودن بواسیر (روی پوست اطراف مقعد) یا داخلی (داخل راست روده) مربوط می‌شود.
بواسیر خارجی و نام دیگر آن هموروئید ترومبوزه نیز یکی از بیماری‌های شایع در بین عموم مردم می‌باشد. دلیل آن که به آن بواسیر خارجی می‌گویند این است که یک زائده‌ای از مقعد بیرون می‌زند (خارج از ناحیه مقعد).
ترومبوزه به معنای لخته می‌باشد، معمولاً شخص به دلیل فعالیت‌های شدید و سنگین و همچنین برداشتن یک جسم سنگین یا یک فشار یا یک استرس روحی دچار این بیماری می‌گردد.
بواسیر خارجی درد و خارش زیادی را به همراه دارد و بیمار می‌تواند به وسیله دستان خود، این بواسیر را لمس نماید. معمولا بواسیر خارجی به رنگ صورتی بوده و اشخاصی که به آن مبتلا می‌شوند، دچار خونریزی‌های شدید می‌شوند. غالبا این خون به روی سطوح بیرونی مدفوع نمایان شده و علت آن هم خارج شدن از بواسیر است. معمولا مقدار خونی که از بواسیر خارج می‌شود، مقدار کمی است ولی اگر یک شخص دچار خونریزی قابل توجهی شود، بایستی برای درمان بواسیر به پزشک مراجعه نماید.
اغلب می‌توان آن را با توده‌ای در سطح مقعد تشخیص داد. این معمولاً ناخوشایندترین نوع هست زیرا در این قسمت انتهای عصب وجود دارد. درد مقعدی، خارش و حساسیت هنگام پاک کردن، از جمله علائم و نشانه‌های دیگر این بیماری هستند. در صورت لخته شدن بواسیر، فرد درد شدیدتری را نیز تجربه می‌کند.
بواسیر داخلی به طور معمول بدون درد است و با هیچ نشانه‌ای قابل مشاهده و قابل شناسایی نیست. اگر بواسیر شروع به لغزش (افتادگی) از کانال مقعد کند، درد می‌تواند شروع شود، اگرچه این امر معمول نیست. اگر بواسیر خارج از کانال مقعدی ثابت شود، درد اغلب ممکن است دردسرساز باشد به خصوص اگر ترومبوزه باشد. در موارد نادر، این نوع از بواسیر نیاز به مراقبت‌های اورژانسی دارد.
نشانه‌های بواسیر داخلی در بیشتر موارد دردی ندارند. فقط نشانه آن‌ها خونریزی با بیرون زدن توده و زایده از ناحیه مقعد است. رایج‌ترین نشانه آن، دیدن رگه‌های خونی به رنگ قرمز روشن به روی مدفوع و دستمال توالت و یا چکیده شدن خون بروی کاسه توالت بعد از دفع مدفوع است.
علت ایجاد بواسیر چیست؟
بواسیر عمدتا بزرگسالان ۴۵ تا ۶۵ ساله را درگیر می‌کند و معمولاً با مشکلات حرکات روده، از جمله یبوست مزمن یا اسهال، کشیدگی هنگام حرکات روده و نشستن طولانی مدت در توالت همراه است.
هر یک از این موارد می‌تواند بر رگ‌هایی که خون را از روده بزرگ و راست روده تخلیه می‌کنند، که در داخل کانال مقعدی در ساختاری معروف به بالشتک بواسیر قرار دارد، استرس وارد کند. به زبان ساده واریس سیاهرگ‌های مخرج یا مقعد را بواسیر یا هموروئید می‌گویند.
منظور از واریس، گشاد شدن و پیچ در پیچ شدن سیاهرگ‌ها در بدن است. همچنین بواسیر به شرایطی گفته می‌شود که سیاهرگ‌های اطراف و داخل راست روده و مقعد برجسته و متورم شوند.
این بیماری می‌تواند هم در داخل مقعد ایجاد شود که به آن بواسیر یا هموروئید داخلی گفته می‌شود و هم در خارج و پوست اطراف مقعد ایجاد شود که به آن بواسیر خارجی می‌گویند.
افرادی که بیشتر در معرض خطر بواسیر هستند، عبارتند از کسانی که رژیم کم فیبر مصرف می‌کنند، افراد چاق یا باردار، کسانی که بیماری التهاب روده دارند (IBD) و کسانی که یبوست سختی دارند. ژنتیک نیز می‌تواند نقش مهمی داشته باشد.
چطور بواسیر را تشخیص دهیم؟
برای تشخیص و درمان بواسیر از آنجا که علائم آن مانند سایر موارد پزشکی است (از جمله شکاف مقعدی، IBD و سرطان روده بزرگ) مهم است که توسط پزشک معاینه شوید. این امر به ویژه در صورت وجود خونریزی، درد شدید یا تشدید علائم با وجود درمان ضروری است.
هموروئید معمولا می‌تواند با یک معاینه چشمی از (آنورکتال) ناحیه مقعد و رکتوم تشخیص داده شود. بعضی اوقات، ممکن است معاینه مقعد از طریق دستکش و معاینه داخلی با آزمایشات تصویربرداری لازم باشد.
چطور هموروئید را درمان کنیم؟
راه‌‌های درمان بواسیر
با توجه به شدت و نوع آن می‌توان برای درمان بواسیر از روش‌های مختلفی استفاده کرد. اگر شدت درد و خونریزی کم باشد؛ می‌توان از درمان خانگی هموروئید استفاده کرد. در صورتی که درمان خانگی بواسیر جوابگو نبود می‌توان از روش‌های دیگر از جمله درمان دارویی و جراحی بواسیر استفاده کرد.
شما اغلب می‌توانید درد خفیف، تورم و التهاب هموروئید را با درمان خانگی کاهش دهید. از درمان‌های خانگی بواسیر خفیف می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- خوردن غذاهای با فیبر بالا مثل میوه‌ها، سبزیجات و غلات، بهترین میوه‌ها برای درمان بواسیر تمشک، گلابی و سیب هستند.
- از درمان موضعی (پماد برای درمان بواسیر) استفاده کنید. کرم یا پماد حاوی هیدروکورتیزون را به محل التهاب بمالید.
- حمام گرم یا در آب گرم نشستن (دو تا سه بار در روز منطقه مقعد خود را به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه در آب گرم بگذارید.)
- محدوده مقعد را تمیز نگه دارید.
- از دستمال توالت خشک و سفت استفاده نکنید.
- استفاده از پدهای سرد برای کاهش درد؛ برای خنثی کردن تورم، بسته‌های یخ را روی ناحیه مقعد خود قرار دهید.
- داروهای ضد درد؛ برای کاهش درد می‌توانید تحت نظر پزشک داروهای مسکن را مصرف کنید.
اگر علائم شدید باشد و نتواند به این روش‌ها پاسخ دهد، سایر مداخلات تهاجمی دیگر ممکن است مورد بررسی قرار گیرند.
گزینه‌های غیر جراحی برای درمان بواسیر یا قطع خون رسانی آن شامل بستن باند پلاستیکی، اسکلروتراپی و انعقاد با مادون قرمز است.
در مواردی نیز هموروئید باید به وسیله جراحی درمان شود. در این موارد با نابود کردن وریدهای واریسی ناحیه مقعد، بواسیر درمان می‌شود. از جمله روش‌های جراحی برای درمان بواسیر می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
روش‌های جراحی بواسیر
۱) بستن ورید مقعدی به وسیله باند پلاستیکی: در این روش یک نوار پلاستیکی دور پایه ورید متورم بسته می‌شود. با بستن این نوار جریان خون ورید قطع شده و پس از چند روز ورید خشک و چروکیده شده و کنده می‌شود.
۲) اسکلروتراپی: در این روش با تزریق مواد شیمیایی داخل هموروئید و اطراف آن باعث چروکیده شدن آن می‌شوند.
۳) کوآگوالسیون با نور مادون قرمز: وسیله‌ای مخصوص است که هموروئید را می‌سوزاند.
۴) عمل جراحی برداشتن هموروئید: گاهی در بواسیر داخلی و خارجی خیلی بزرگ یا هموروئید با علائم شدید ممکن است نیاز به جراحی وریدهای برجسته باشد.
چطور بواسیر را کنترل کنیم؟
حتی یک مورد نسبتاً خفیف از بواسیر می‌تواند با ایجاد درد در حین حرکات روده، هنگام نشستن در محل کار یا هنگام تلاش برای خواب شبانه، زندگی را برای شما دشوار کند. این امر به ویژه در مواردی که دوره‌های مکرر را تجربه می‌کنید، صادق است.
برای کنار آمدن بهتر با هموروئید، باید راهکارهایی فراتر از داروها را پیدا کنید که می‌تواند به بهبود سریع شما کمک کند. بهترین راه برای جلوگیری از هموروئید این است که از یبوست جلوگیری کنید. برای جلوگیری از هموروئید و کاهش علائم بواسیر، این نکات را دنبال کنید:
- خوردن غذاهای با فیبر بالا؛ مصرف میوه‌ها، سبزیجات و غلات باعث تسریع مدفوع می‌شوند و حجم آن را افزایش می‌دهند که به شما کمک می‌کند تا از تنش‌هایی که باعث ایجاد هموروئید می‌شود جلوگیری کنید.
- به مقدار زیاد مایعات بنوشید. هر روز شش تا هشت لیوان آب و مایعات دیگر بنوشید تا مدفوع را نرم نگه دارید.
- مکمل‌های فیبردار مصرف کنید.
- در هنگام دفع مدفوع فشار زیادی وارد نکنید. فشار دادن و نفس کشیدن در هنگام تلاش برای عبور مدفوع باعث ایجاد فشار بیشتری در رگ‌های رکتوم پایین می‌شود.
- اجتناب از طولانی مدت نشستن: نشستن بیش از حد طولانی، به ویژه در توالت، می‌تواند فشار روی رگ‌ها در مقعد را افزایش دهد.
توصیه نهایی
در حالی که اکثر موارد بواسیر بدون عارضه است و به راحتی در خانه درمان می‌شود، اگر خون مقعدی قرمز تیره یا مایل به ارغوانی است و یا اگر مدفوع مایل به قرمز است، یا درد شدید شکم و کاهش وزن مشاهده شد برای درمان بواسیر باید به پزشک مراجعه کنید. اینها ممکن است نشانه‌هایی از سرطان روده بزرگ باشد که بواسیر ممکن است فقط یک نشانه از آن باشد.
در صورت بدتر شدن بواسیر یا عدم پیشرفت در بهبودی نیز باید به پزشک مراجعه کرد. اگر فکر می‌کنید زمان آن فرا رسیده است که به درمان بپردازید، به پزشک خود مراجعه و از یک متخصص پروکتولوژیست ( پزشکی که متخصص در آسیب شناسی روده، مقعد و اطراف بافت است.) یا متخصص گوارش کمک بخواهید.