تومور مغزی چیست؟ نحوه درمان و انواع آن
تومور مغزی توده‌ای از سلول‌های بدخیم (سرطانی) یا غیرسرطانی است که به شکلی غیرطبیعی در مغز رشد می‌کنند. منشأ این توده می‌تواند خود مغز و یا نتیجه یک بیماری مانند سرطان باشد که از قسمت دیگری از بدن پخش شده است. رشد این غده‌ها در افرادی که سرطان دارند نسبت به دیگران سریع‌تر اتفاق می‌افتد. بسیاری از افرادی که دچار تومورهای مغزی هستند را می‌توان درمان کرد، اما گاهی اوقات این اختلال می‌تواند باعث نقص‌های عصبی طولانی مدت و حتی مرگ شود.
علائم تومور مغزی شامل تشنج، نقص عصبی و سردردهای مداوم است. هنوز مشخص نیست که چه عواملی باعث ایجاد آن‌ها می‌شوند، اما تشخیص زودرس بهترین روش برای گرفتن یک نتیجه موفق است.
انواع تومور مغزی
تومورهای مغزی به دو دسته اولیه و ثانویه تقسیم می‌شوند. تومور اولیه همان نوعی است که در مغز تشکیل شده است. تومور مغزی ثانویه که به متاستاز (Metastasis) نیز مشهور است، از یک عضو دیگر مانند ریه و سینه به مغز رسیده‌اند.
انواع تومور مغزی اولیه
- نوروم آکوستیک (یک تومور نادر و خوش خیم است که معمولا آهسته رشد می‌کند و بر روی عصب اصلی که از گوش داخلی شما به مغزتان می رسد ایجاد می‌شود.)
- آستروسیتوما (نوعی سرطان است که در مغز یا نخاع ایجاد می‌شود.)
- متاستاز مغزی (تومورهایی هستند که ابتدا در بافت‌ها و اعضای خارج از مغز به وجود می‌آیند، سپس به مغز منتقل می‌شوند.)
- تومورهای کوروئید (تومورهای کوروئید پلکسوس (Choroid plexus) در بافتی ایجاد می‌شوند که این بافت در فضایی از مغز که بطن نام دارد، قرار دارد.)
- گلیوبلاستوما (شایع‌ترین تومور بدخیم اولیه سیستم عصبی مرکزی است که در نخاع یا مغز بروز می‌کند.)
- گلیوما (یکی از تومورهای اولیه سیستم عصبی مرکزی است که در نخاع یا مغز بروز می‌کند.)
- مننژيوم (تومورهایی هستند که از لایه‌های غشایی پوشاننده مغز و نخاع (و نه از بافت مغز) به وجود می‌آیند.)
- تومورهای مغزی کودکان (توده‌ها یا رشد سلول‌های غیرطبیعی در مغز کودک یا بافت و ساختارهایی در نزدیکی آن هستند.)
- پینه بلاستوما (تومور غده پینه‌آل که بدخیم می‌باشد.)
- تومورهای هیپوفیز (تومور هیپوفیز به سلول‌های هیپوفیز آسیب رسانده و از عملکرد درست آن‌ها جلوگیری می‌کند و منجربه کم‌کاری غده هیپوفیز می‌شود.)
تومورهای مغزی ثانویه
- سرطان ریه
- سرطان پستان
- سرطان کلیه
- سرطان پوست
این تومورها بدخیم بوده و از یک طرف بدن به طرف دیگر منتقل می‌شوند.
علائم تومور مغزی چیست؟
علائم تومور مغزی می‌توانند متفاوت باشند و حتی از یک آنفولانزا شروع شده باشند. این علائم به محل قرار گرفتن و ابعاد تومور نیز بستگی دارند. برخی از آن‌ها بافت مغز را تخریب می‌کنند و برخی به اطراف مغز فشار وارد می‌کنند.
تومورهای مغزی با تهاجم و تعویض بافت سالم، فشرده سازی ساختارهای مجاور تومور (مانند عصب بینایی) و افزایش فشار داخل جمجمه باعث ایجاد علائم می‌شوند. محل قرارگیری و اندازه تومور می‌تواند در نحوه تأثیرپذیری سیستم عصبی مغز موثر باشند و راه‌های درمان و کنترل نیز با توجه به همین موارد در نظر گرفته می‌شود.
علائم تومور مغزی شامل یک یا چند مورد از اختلالات پایین است:
- تشنج
- سردردهای مداوم
- تهوع و استفراغ
- عدم تمرکز
- حافظه دچار مشکل می‌شود.
- خلق و خوی یا تغییر شخصیت
- ضعف در یک طرف بدن
- اختلال گفتار
- مشکلات بینایی
- از دست دادن هوشیاری
- زوال حافظه
- مشکل جدی در خواندن و نوشتن
- تغییرات عمده در شنوایی و بویایی
- سرگیجه
- لرزش دست
- عدم تعادل
- سوزش در یک سمت بدن
- مشکل تکلم
- ضعف عضلانی
- اختلال در راه رفتن
در صورت مشاهده این علائم باید به پزشک مراجعه کنید چرا که تشخیص زود می‌تواند روند درمان را بسیار موثرتر کند.
علل و نشانه‌های تومور مغزی
تومورها توسط سلول‌هایی ایجاد می‌شوند که آنطور که باید عمل نمی‌کنند و با سرعت زیادی رشد می‌کنند، که اغلب به سلول‌های سالم حمله می‌کنند. در واقع دقیقا مشخص نیست که چرا تومورهای مغزی ایجاد می‌شوند. برخی ممکن است نتیجه بیماری‌های ژنتیکی باشند که با افزایش خطر تومورهای مغزی همراه است.
قرار گرفتن در معرض محیط‌هایی مانند اشعه و سموم نیز ممکن است احتمال ابتلا به تومور مغزی را افزایش دهد. در حالی که هیچ مدرک محکمی مبنی بر اینکه استفاده از تلفن همراه یک عامل خطرناک برای تومورهای مغزی است وجود ندارد، اما این امکان (که مورد توجه بیشتری قرار گرفته است) به طور کامل رد نشده است.
بیشتر تومورهای مغزی خود به خود به وجود می‌آیند و هیچ دلیل معینی برای آن‌ها ذکر نمی‌شود. بیش از ۱۵۰ نوع تومور مغزی وجود دارد که به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شوند.
تومور مغزی اولیه
حالت اول مربوط به تومورهای اولیه مغز است که منشأ آن‌ها می‌تواند تعدادی از سلول‌های مختلف مغز مانند سلول‌های گلیال (گلیوما)، آستروسیت‌ها (آستروسیتوم)، مننژها (مننژیوما) یا غده هیپوفیز (تومور هیپوفیز) باشد.
تومورهای متاستاتیک یا ثانویه
در این حالت تومور از جای دیگر بدن مانند پستان، ریه، روده بزرگ، کلیه یا سلول‌های ایمنی سرچشمه می‌گیرد و سپس به مغز سفر می‌کند و باعث آسیب به مغز می‌شود.
تومورهای مغزی خوش‌خیم و بدخیم
بسته به نوع بیماری تومورها می‌توانند به سرعت یا آهسته رشد کنند. تمام تومورهای متاستاتیک مغز بدخیم هستند. تومورهای اولیه مغز می‌توانند خوش‌خیم یا بدخیم باشند. تومورهای مغزی می‌توانند با بزرگ شدن آهسته رشد کنند که این تومور سرطانی نیست و به عنوان تومورهای خوش‌خیم مغز توصیف می‌شود.
تومورهای مغزی که با سرعت بیشتری رشد می‌کنند ممکن است به مناطق دیگر سرایت کنند یا حتی پس از برداشتن جراحی باز رشد کنند. این‌ها به عنوان بدخیم توصیف می‌شوند.
تشخیص تومور مغزی
اگر علائمی دارید که ممکن است در اثر تومور مغزی ایجاد شده باشند، باید به پزشک مراجعه کنید. پس از معاینه جسمی، که شامل معاینات عصبی و چشم است، ممکن است نیاز به آزمایش تشخیصی و تخصصی داشته باشید.
این آزمایش‌ها ممکن است شامل موارد زیر باشد:
۱) آزمایش تصویربرداری:
اگر علائم اولیه شما علائم عصبی است، احتمالاً شما یک آزمایش تصویربرداری از مغز مانند سی تی اسکن یا MRI در پیش رو خواهید داشت تا تشخیص بیماری ممکن شود. این آزمایش‌ها می‌توانند بین یک تومور مغزی، سکته مغزی یا عفونت مغزی تمایز قائل شوند که همه این موارد می‌توانند علائم مشابهی ایجاد کنند.
۲) بیوپسی یا نمونه‌برداری:
اگر آزمایش تصویربرداری توده نگران کننده‌ای را نشان دهد، شما به احتمال زیاد برای انجام آزمایش نمونه‌برداری ارجاع داده می‌شوید که یعنی برداشتن نمونه‌ای از سلول‌ها یا بافت‌ها برای بررسی وجود یک بیماری. در صورت امکان، جراح مغز و اعصاب شما ممکن است همزمان با این آزمایش کل تومور را از بین ببرد. بیوپسی می‌تواند نوع سلول منشاء را مشخص کند، که تعیین می‌کند کدام نوع تومور مغزی را دارید.
نحوه درمان تومور مغزی
گزینه‌های درمانی برای تومور مغزی شامل برداشتن قسمتی از کل تومور، پرتودرمانی، علائم درمانی و شیمی درمانی است. به طور کلی جراحی، درمانی است که به احتمال زیاد برای تومور مغزی در نظر گرفته می‌شود.
۱) جراحی:
اگر یک ضایعه داشته باشید، جراح مغز و اعصاب شما سعی در از بین بردن کل تومور خواهد کرد. اگر تومور شما در ناحیه خاصی از مغز باشد، اگر متاستاتیک (تومور ثانویه) باشد یا ضایعات زیادی داشته باشید، ممکن است عمل جراحی امکان پذیر نباشد. با این حال، حتی در این شرایط چالش برانگیز، تیم پزشکی شما ممکن است سعی کند تا حد زیادی تومور را از بین ببرد. تومور شما تا حد ممکن، با پرتودرمانی و شیمی درمانی به عنوان مکمل درمان شما انجام خواهد شد.
۲) پرتودرمانی:
پرتودرمانی برای تومور مغز با تابش کم‌ترین میزان ممکن به بافت طبیعی مغز به سمت خود تومور هدایت می‌شود. اگر ضایعات متعدد یا متاستاز مغزی دارید، احتمال اینکه به پرتودرمانی احتیاج داشته باشید نیز هست.
۳) شیمی درمانی:
داروهای قدرتمندی که سلول‌های سرطانی را از بین می‌برند در صورت لزوم برای تومورهای تهاجمی مغز و متاستاز مغز تجویز می‌شوند. بسته به نوع تومور مغزی، رژیم‌های مختلف شیمی درمانی برای درمان مناسب هستند.
۴) درمان علامت دار:
در این درمان برای کنترل تشنج ممکن است نیاز به ضد تشنج داشته باشید و یا برای کاهش درد به داروهای ضددرد احتیاج پیدا کنید و همچنین برای کاهش تورم التهابی که می‌تواند در نتیجه تومور مغز ایجاد شو ، ممکن است به استروئید نیاز پیدا کنید.
بسیاری از افراد از تومورهای مغزی با جراحی و یا راه‌های دیگر درمان می‌شوند و گاهی بیماری با وجود تلاش‌های فراوان پیشرفت می‌کند. با این حال، نتایج متغیر هستند و پس از انجام آزمایشات، پزشکان قادر خواهند بود تا نهایت تلاش خود را برای بهبود بیماران انجام دهند.
استراحت کافی در زمان درمان بسیار مهم است و می‌تواند در درمان تومور موثر باشد. البته این روش‌های درمانی گاهی دارای عوارض نیز هستند. بعد از بهبودی، بیشتر افرادی که درمان شده‌اند پیشرفت تدریجی را تجربه می‌کنند و در صورت بهبود کامل، قادر به بازگشت دوباره به زندگی هستند.