دستگاه ادراری به مجموعه اندام‌ها، مجراها، ماهیچه‌ها و اعصابی گفته می‌شود که بدن ما برای دفع مواد زائد از آن‌ها استفاده می‌کند. کلیه ها بخشی از دستگاه ادراری هستند که مسئولیت تولید ادرار را بر عهده دارند. ادرار حاوی نمک‌ها، سموم و آب است که باید از جریان خون پاک شوند. ادرار پس از تولید توسط کلیه‌ها، از طریق مجاری ادراری از بدن خارج می‌شود.
دستگاه ادراری از چه بخش‌هایی تشکیل شده است؟
همه انسان‌ها معمولا دارای دو کلیه هستند اما افراد با یک کلیه هم می‌توانند بدون هیچ مشکلی به زندگی طبیعی خود ادامه دهند. کلیه‌ها در پشت بدن زیر قفسه سینه و در دو طرف ستون فقرات قرار دارند. هر کلیه یک فرد بزرگسال به اندازه یک دست مشت شده است.
کلیه اندامی لوبیایی شکل است و دارای یک لایه خارجی به نام قشر یا کورتکس (cortex) می‌باشد که از واحدهای فیلترکننده تشکیل شده است. قسمت مرکزی کلیه یعنی مدولا (medulla)، دارای ساختارهای هرمی شکل است. این هرم‌ها ادرار را به درون لوله‌های فنجانی شکلی به نام کالیس (calyxes) تخلیه می‌کنند.
پس از کالیس، ادرار از طریق حالب‌ها (ureters) از کلیه خارج می‌شود تا در مثانه (bladder) همان کیسه عضلانی زیر شکم، ذخیره شود. هنگامی که یک فرد ادرار می‌کند، ادرار از مثانه خارج شده و از طریق یک ساختار لوله‌ای دیگر به نام مجرای ادرار (urethra) از بدن خارج می‌شود. مجرای ادرار در مردان در انتهای آلت تناسلی قرار دارد. اما در زنان درست در بالای دهانه واژن واقع شده است.
مطلب مرتبط: دستگاه گوارش بدن چگونه کار می‌کند؟
کلیه‌ها چه وظیفه‌ای دارند؟
کلیه‌ها وظایف زیادی دارند. از تصفیه خون و تولید ادرار گرفته تا حفظ سلامت استخوان‌ها و ساخت هورمونی که مسئول کنترل تولید گلبول‌های قرمز است. کلیه‌ها همچنین به تنظیم فشار، سطح نمک‌ها و PH (اسیدی و قلیایی بودن) خون نیز کمک می‌کنند. همه این کارها باعث می‌شوند تا کلیه‌ها به یکی از ارگان‌های ضروری بدن تبدیل شوند.
کلیه‌ها و دستگاه ادراری چگونه کار می‌کنند؟
خون از طریق شریان کلیوی به کلیه‌ها می‌رود. شریان به هیلوم یا ناف کلیه (hilum)، یعنی همان تورفتگی وسط کلیه که به آن شکلی لوبیا مانند می‌دهد، وارد می‌شود. سپس شریان منشعب می‌شود تا خون بتواند به نفرون‌ها (nephrons) یا همان واحدهای کوچک تصفیه کننده برسد. هر کلیه حدود یک میلیون نفرون دارد که مواد مضر را از خون خارج می‌کنند.
هر یک از نفرون‌ها دارای فیلتری به نام گلومرول (glomerulus) هستند. مایعی که از خون، تصفیه و خارج می‌شود به یک ساختار کوچک لوله مانند به نام توبول (tubule) می‌رود. توبول‌ها میزان نمک‌ها، آب و مواد زائدی که باید از بدن خارج شوند را تنظیم می‌کنند. خون فیلترشده از طریق ورید کلیوی از کلیه خارج شده و به قلب باز می‌گردد.
ادرار کلیه‌ها را ترک کرده و از طریق حالب‌ها به سمت مثانه جریان می‌یابد. مثانه با پر شدن منبسط می‌شود. پس از پر شدن مثانه، پایانه‌های عصبی در دیواره آن پیام‌هایی را به مغز ارسال می‌کنند. هنگامی که یک فرد به دفع ادرار نیاز پیدا می‌کند، دیواره‌های مثانه سفت شده و عضله حلقه مانندی به نام اسفنکتر (sphincter) که خروج ادرار از مثانه به مجرای ادرار را کنترل می‌کند، شل می‌شود. این عضله کمک می‌کند تا ادرار وارد مجرای ادرار شده و از بدن خارج شود.
چطور می‌توانیم به سلامت کلیه‌ها و دستگاه ادراری خود کمک کنیم؟
برای این‌که بتوانیم به حفظ سلامت کلیه‌ها و دستگاه ادراری کودک خود کمک کنیم باید به موارد زیر توجه کنیم:
- فرزند خود را به زیاد ورزش کردن تشویق کنید.
- یک رژیم غذایی مقوی برای او در نظر بگیرید.
- کمک کنید تا بدن او همیشه هیدراته بماند.
- به فرزند دختر خود آموزش دهید تا بعد از مدفوع بدن خود را از جلو به عقب تمیز کند. در این صورت میکروب‌ها به مجرای ادراری و همچنین واژن او نفوذ نمی‌کنند.
- از نشستن در وان حاوی شامپو، مصرف صابون حمام و محصولات عطردار خودداری کنید. این موارد می‌توانند باعث التهاب مجرای ادراری شما شوند.
- زیرپوش نخی برای او تهیه کنید.
- در صورت مرطوب یا خیس بودن لباس زیر یا لباس شنا کودکتان فورا آن را تعویض کنید.
- کودک باید به طور منظم تحت معاینات پزشکی باشد.
توصیه نهایی
قبل از به کارگیری درمان‌های خانگی یا دادن مکمل به کودک خود حتما با پزشک صحبت کنید. در صورت داشتن هرگونه سابقه خانوادگی در خصوص مشکلات کلیوی، دیابت یا فشار خون بالا با پزشک مشورت کنید. همچنین اگر کودکتان متوجه تورم شده است و یا ادرارش دردناک است، ادرار کف آلود یا ادرار خونی دارد و یا دچار تکرر ادرار یا یبوست شده است، حتما به پزشک اطلاع دهید.