رشد و توسعه عزت نفس، راهکاری بنیادین برای کسب آرامش و سعادتمندی در قرن بیست و یکم
امروزه میدانیم کمبود عزت نفس درد خاموش و مشکل عمومی غالب انسان‌ها در سراسر جهان است و یکی از موضوعات بنیادین حوزه روانشناسی در دو دهه اخیر به شمار می‌رود و نیز به نیک میدانیم هیچ عاملی به اندازه عزت نفس مطلوب در خوشبختی، سعادتمندی و آرامش انسان‌ها نمی‌تواند نقش ایفا نماید. حال این پرسش ممکن است مطرح شود که “عزت نفس” به چه معناست و داشتن آن کدام بخش از نیازهای روانی انسان را برطرف می‌کند؟ علائم و نشانه‌های کمبود عزت نفس کدامند که نبود آن، علت به وجود آمدن انواع اختلالات روانی ( استرس، اضطراب، یاس و ناامیدی، خشم و عصبانیت..) گردیده است و شاخص‌های عزت نفس مطلوب چیست که حضور و ظهور آن باعث تجلی کرامت، قداست، عزتمندی و شرافتمندی در بین انسان‌ها شده است و راهکارهای اساسی افزایش حرمت نفس، ناظر بر کدامین تکنیک‌ها می‌باشد؟
در مقاله حاضر تلاش می‌شود به اختصار و در حد مجال به موضوعات فوق پرداخته شود تا ذهن خوانندگان با این مفهوم روانشناختی آشنا گردیده و با به کار بستن راهکارهای کاربردی مطرح شده باعث افزایش عزت نفس خویش گردند.
چند پرسش
۱) چقدر خودتان را لایق، مستحق و شایسته زندگی شاد و با نشاط می‌بینید؟
۲) سطح انتظار و توقع شما از زندگی به چه میزان است؟ فوقالعاده یا رضایت حداقلی؟
۳) چقدر عاشق خودتان هستید و خود را دوست دارید؟ و به عبارتی آیا خودتان را بیقید و شرط دوست دارید و به خودتان عشق می‌ورزید؟
۴) چقدر به ذهن، توانمندی‌ها و قابلیت‌های خود باور دارید و اطمینان دارید که می‌توانید چالش‌ها و مسائل زندگی خود را حل نمائید؟
۵) گفتگوی درونی شما با خودتان مثبت است یا منفی؟
۶) چقدر خودت را فردی محترم و ارزشمند میبینی و تصور میکنی؟ آیا رفتارها و واکنش‌های شما به محیط خودتان تابع شرایط است یا براساس باورها و ارزش‌های درونی خودتان؟
۷) چقدر از وضعیت فیزیکی و جسمانی خود رضایت دارید و آن را می‌پذیرید و یا دائما در حال مقایسه خود با دیگران هستید؟
۸) آیا قادرید به مردم نه بگویید؟
۹) خودتان را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ محکم، توانمند، استوار، شاد، باانرژی و… و یا فردی ضعیف، ناامید، نالایق و…
و پرسش‌های بیشماری که ناظر بر جنبه‌ها و لایه‌های زیرین شخصیتی فرد هست را می‌توان پرسید که کیفیت پاسخگویی به آنها نشان‌دهنده کمبود و یا عزت نفس مطلوب در هر انسانی می‌باشد.
عزت (حرمت) نفس به چه معناست؟
عزت نفس یعنی اینکه فرد خود را موجودی ارزشمند، محترم و دوست داشتنی می‌داند و تصوری مطلوب و ارزنده از خود نزد خویش و دیگران دارد و پذیرفته است که او موجودی منحصربه فرد و یگانه است.
عزت نفس یعنی اینکه فرد خود را موجودی لایق و مستحق شادی، نشاط، عشق، خوشبختی، سعادتمندی، ثروت، سلامتی و… می‌داند و پذیرفته است که او اشرف مخلوقات است و همچنین دارای کرامت و قداست خاص و ویژه در بین سایر موجودات عالم هستی می‌باشد.
عزت نفس یعنی اینکه فرد به توانمندی‌های ذهنی، قابلیتها و پتانسیل درونی خود در برخورد با چالش‌ها و مسائل زندگی و فراروی خود باور و اطمینان دارد و در مسیر موفقیت و خوشبختی قدم بر می‌دارد.
علائم و نشانه‌های انسان‌هایی که کمبود عزت نفس دارند
۱) عدم توانایی نه گفتن به درخواست‌ها و دعوت‌های دیگران.
۲) اعتماد به نفس پایین.
۳) خود را کوچک‌تر و یا بزرگ‌تر دانستن از دیگران. اصل برابری انسان را نمی‌پذیرند.
۴) خود را بیشتر و کمتر دانستن از دیگران.
۵) توجه و تمرکز بر نقاط ضعف خود و دیگران و احساس خشم و عصبانیت از مشاهده موفقیت و خوشبختی سایرین.
۶) ارزیابی “منفی “، “بد” و ” بیکفایت و نالایق” از خود. ( خودپنداره منفی و ضعیف از خود. )
۷) مهرطلب، وابسته و متوقع و دارای انتظارات نابجا از دیگران.
۸) مقصر دانستن عواملی محیطی و بیرونی در عدم موفقیت و رسیدن به اهداف زندگی.
۹) نداشتن اهداف و برنامهی مشخص و معین در زندگی.
۱۰) ماندن در گذشته و رها نشدن از آن و تاکید بر نقاط منفی آن.
۱۱) مقایسه خود با دیگران در ابعاد مختلف زندگی.
۱۲) خود سرزنشگر و خودتخریبگر هستند.
۱۳) همیشه در دیگران و با دیگرانند و برای خود وقت و اعتباری قائل نیستند و ” خود تنها” برایشان معنا ندارد و همچنین به حریم ” خود تنهای” دیگران تعرض میکنند.
۱۴) دردمندتر از درد دیگران هستند و تمام انرژی خود را صرف حل مسائل و مشکلات دیگران میکنند. همیشه غمگین و نگران سایرین هستند.
۱۵) همواره در پی کسب “مقبولیت” و” تایید” دیگران هستند.
۱۶) کار دیگران را “مهم‌تر”، وقت دیگران را”شریفتر” شخصیت دیگران را “محترم‌تر” … می‌دانند.
۱۷) از دو کلمه منفی و ناامیدکننده ” نمی‌شود” و ” نمی‌توانی” بیشتر استفاده میکنند.
علائم و نشانه‌های انسان‌های دارای عزت نفس مطلوب
۱) پذیرش صد در صدی مسئولیت زندگی خود.
۲) انعطاف‌پذیری و توانایی و پذیرش تغییر.
۳) به عظمت درون و گوهر نایاب خویش واقفند و نسبت به آن آگاهی دارند.
۴) دارای ارتباطات اثربخش و تاثیرگذار با خود و سایر انسان‌ها می‌باشند.
۵) دارای سلامت روانی، فکری و اجتماعی هستند.
۶) دارای نگرش انسانی به همهی انسان‌ها هستند و رفتارها را از ذات پاک انسان جدا میکنند و در قضاوت‌های خود به دو گروه انسان “خوب” و “بد” قائل نیستند. او می‌داند انسان ممکن‌الخطاست.
۷) خودشان برای خودشان کافی هستند و دوست داشتن و محترم شمردن خویش را مشروط به عوامل بیرونی نمی‌دانند.
۸) از شکست‌ها یاد می‌گیرند و در مقابل آن تسلیم نمی‌شوند.
۹) به وضعیت جسمانی، پوشش و ظاهر خود اهمیت می‌دهند و برنامه‌های مشخصی برای حفظ سلامتی خود دارند.
۱۰) دارای ارزش‌های بنیادین در ابعاد مختلف زندگی هستند و برا اساس آن رفتار میکنند.
۱۱) آرامش بیشتری را در زندگی تجربه میکنند.
۱۲) به توانمندی‌های خود باور و اطمینان دارند و براساس اعتقادات و باورهای خویش عمل میکنند و به ندرت از واژه‌های “اگر”، “ای کاش”، “شاید” و “اما” استفاده میکنند.
۱۳) در لحظه زندگی میکنند و در آن حضور دارند و نسبت به آینده امیدوارند.
۱۴) به تفاوت‌های فردی( جنسیت، قومیت و ملیت، فرهنگ، باورها و اعتقادات، جهان‌بینی، گذشته تربیتی و خانوادگی، توانمندی‌ها و استعداهای فردی……) احترام می‌گذارند و باور دارند که من ” منم ” و تو ” تویی”. استقلال و جدایی “من”، “تو” و “او” را می‌پذیرند.
۱۵) انسان‌های دارای حرمت نفس بالا پذیرفته‌اند که ” من ” همان قدر انسانم که ” تو ” انسانی، نه کمتر و نه بیشتر.
۱۶) آنها باور دارند “شایسته” و “خوب” هستند و دیگران نیز لایق و با کفایت هستند و تفاوت فقط و فقط در نوع حرفه و عملکرد آن‌هاست.
۱۷) مهربان، با محبت، متبسم، صمیمی، امیدوار و آرام هستند.
۱۸) دارای ارتباط عاطفی و معنوی مستحکم و معنادار با رب و خالق خویش هستند.
تکنیک‌های کلیدی رشد و توسعه عزت نفس
در بین کتاب‌های روانشناسی و موفقیت به راهکارهای بیشماری برای رشد و توسعه عزت نفس اشاره شده است. در این مقاله به سه تکنیک طلایی و فوقالعاده موثر و کاربردی برای رشد و توسعه عزت نفس پیشنهاد می‌شود:
معجزه نوشتن، شروع کنید به نوشتن خاطرات زندگی خود
همه انسان‌ها از دوران کودکی تاکنون دارای خاطرات خوب و مثبت و بد و منفی هستند. در این روش پیشنهاد می‌شود هر شب بین ۵ الی ۱۰ دقیقه زمان بگذارید و خاطرات دوران زندگی خودتان را بنویسید ولی با یک پیش شرط مهم؛ فقط و فقط در مورد خاطرات خوب و مثبت زندگی خود بنویسید، آن‌هایی که با مرور و توجه و تمرکز به آن در شما احساس خوب و حال خوب تولید میکنند، در شما انرژی ایجاد میکنند، به آینده امیدوار می‌شوید، اعتماد به نفس پیدا می‌کنید و… از موفقیت‌های دوران مدرسه، دوستان خوب دوران کودکی و بازی‌های کودکانه و جذاب، شیطنت‌های گروهی، تیم فوتبال محله، خریدهای دسته جمعی، خاطرات خوش دوران سربازی، شب‌نشینی‌های خانوادگی، میهمانی‌های فامیلی و هزاران هزار خاطره و اتفاق خوب و خوش در گذشته…
با این روش به تدریج و به مرور زمان می‌آموزید تا به نقاط قوت و مثبت خود توجه کنید و آنها را بزرگ‌تر و بزرگ‌تر کنید…
معجزه مثبت اندیشی (مشاهده، بیان و تحسین ویژگی‌های مثبت دیگران)
روزه مثبت‌اندیشی بگیرید و به مدت حداقل ۶ ماه به این روش عمل کنید تا آرام آرام نظام باورهای شما از منفی‌بافی به سمت مثبت‌اندیشی جریان پیدا بکند. در جامعه‌ای که عموم مردم منفی‌نگر هستند شما جرأت و جسارت داشته باشید و فقط به نکات مثبت خود و پیرامون خویش نگاه کنید. نقاط خوب را در دیگران جستجو کنید و ببینید و یک مقایسه مثبت و مفید با خودتان داشته باشید. در ابتدا ممکن است این عمل برای شما مشکل باشد ولی نگران نباشید، تمرین آگاهانه داشته باشید تا به مرور زمان در نگاه به هر چیز و پدیده‌ها به سمت و سوی مثبت‌ها میل پیدا کنید.
تمرین عملی
همین الان خواندن مقاله را متوقف کنید و یک قلم و دفتر تهیه کنید و شروع کنید به یادداشت نمودن نکات مثبت اعضای خانواده، دوستان و همکاران خود…
با توجه و تمرکز به نکات مثبت یکدیگر می‌توانیم ارتباطات اجتماعی خوشایند و مطلوبی داشته باشیم. در آن صورت همگان تمایل دارند با ما گفتگو کنند، مسافرت کنند، ناهار میل کنند، مسائل و مشکلات زندگیشان را برای ما تعریف کنند… و اینگونه در خود نیز تصویری مثبت، مفید و موثر شکل می‌گیرد که تاثیر بسیاری بر افزایش حرمت نفس دارد.
پس از مشاهده و دیدن نقاط مثبت دیگران اقدام به بیان و تحسین آن نزد دارنده ویژگی مثبت بکنید. اگر به دنبال معجزه و نفوذ در دیگران هستید از بیان احساسات خود نسبت به سایرین هرگز دریغ نکنید.
امروزه عموم مردم احساس خود نسبت به سایرین را بر زبان نمی‌آورند و تصور میکنند که طرف مقابل خودش متوجه می‌شود. باید بگویم اینگونه نیست، پیش‌قدم شوید و شروع به تحسین موفقیت‌ها و ویژگی‌های مثبت رفتاری، شخصیتی و روانی انسان‌ها بکنید.
نکته بسیار مهم این است که افراد عزتمند همواره تلاش دارند علاوه بر رشد و توسعه مداوم عزت نفس خود، حرمت نفس سایر افراد را به طور قابل ملاحظه‌ای افزایش می‌دهند. یادمان باشد برای ساختن جامعه‌ای مطلوب و توسعه یافته، ما نیازمند عزت نفس عمومی بالایی هستیم.
معجزه تمیز و مرتب بودن
یکی از تکنیک‌های بسیار مهم و موثر در افزایش عزت نفس، خوش لباس و همیشه مرتب بودن است. به سر وضعتان توجه کنید و به آن برسید، در پوشش خود به تناسب بین لباس‌های خود و کیف و کفش توجه ویژه‌ای داشته باشید. از عطر و ادکلن مناسبی استفاده کنید و حواستان به ظاهرتان باشد. از تیپ خود لذت ببرید و موهایتان را به بهترین شکل ممکن مرتب بکنید.
بسیاری از ما انسان‌ها به دنبال شرایط خاصی هستیم تا به خودمان توجه کنیم. میهمانی‌ها، مراسم عروسی، ملاقات با دوست جدید، ملاقات‌های کاری… اما این را باید بگویم هیچ کس خاص‌تر و ویژه‌تر از خودتان نیست. به خودتان احترام بگذارید زیرا که شما ارزشمندترین موجود در عالم هستی هستید.
اشتباه نشود، صحبت از پوشیدن لباس‌های گران قیمت و مارک‌دار نیست، سخن از تمیزی، آراستگی و مرتب بودن است. یادمان نرود مردم بر روی ظاهر ما قضاوت میکنند. شاید بگویید مردم مهم نیستند، این باور شماست.
یکی دیگر از مواردی که در رشد و توسعه عزت نفس تاثیر به‌سزایی دارد شرایط جسمانی، نحوه ایستادن، راه رفتن، نشستن، سخن گفتن… می‌باشد.
کتف افتاده، سرشانه‌های افتاده، راه رفتن بی حس و حال و خیلی آرام، نگاه به پایین، عدم توانایی برقراری ارتباط چشمی، آرام سخن گفتن حس خوبی به مخاطب نمی‌دهد و تصویر یک انسان بی اعتماد به نفس را به محیط القاء می‌کند.
از امروز که قاعده را متوجه شدیم، متعهد می‌شویم در راه رفتن کمی به سرعت خودمان بیفزاییم، موقع راه رفتن سر خود را بالا بگیریم، متبسم باشیم، سینه جلو و دستها را آرام و محکم در کنار شانه‌هایمان تکان دهیم، در موقع صحبت کردن ارتباطی چشمی برقرار کنیم، ظاهری مرتب و آراسته داشته باشیم.
در اینجا لازم است موضوع بسیار مهمی را یادآوری کنم، همیشه در مقابل اظهار نظر دیگران در ارتباط با نحوه پوشش، تیپ و شرایط جسمانی خود با گفتن جمله “از لطف شما سپاسگزارم” تشکر نمایید و به عبارتی پذیرای تحسین دیگران باشید و آن را رد نکنید.
کلینیک مددکاری راه خرد با در اختیار داشتن فضایی مناسب و با حضور روانشناسان و مشاوران باتجربه و متخصص، خدمات گسترده‌ای را در زمینه‌های درمان اختلالات روانی، مهارت‌های فردی و اجتماعی، روانشناسی کودکان و نوجوانان، مشاوره‌های قبل از ازدواج و پیشگیری از طلاق، آزمون‌های روان‌سنجی و … ارائه می‌دهد.
آدرس کلینیک : کرج، ۴۵ متری گلشهر، جنب مجتمع تجاری گلشهر، ساختمان عظیمی، طبقه دوم بانک اقتصاد نوین، واحد ۸
تلگرام : t.me/clinickrahekherad
شماره تماس : ۰۲۶۳۳۵۳۰۳۳۱ – ۰۲۶۳۳۵۰۵۲۸۵ – ۰۹۳۵۱۳۸۸۷۵۷
