چطور به فرزندان خود “خواندن و نوشتن” یاد بدهیم؟
یاد دادن به کودکان که چطور بخوانند و یا بنویسند، یک فرآیند آموزشی برای والدین و حتی خود کودکان است. شما به عنوان یک مادر یا پدر می‌توانید آموزش خود را در خانه و بدون صرف هزینه برای کلاس‌های مختلف در خارج از منزل انجام دهید، فقط کافیست که با ترفندها و برخی ابزارها در این زمینه آشنایی پیدا کنید و برای فرزند خود وقت بگذارید تا بتواند طی یک فرآیند آموزشی توسط والدینش به راحتی خواندن و نوشتن را یاد بگیرد.
۱) برای آموزش زود اقدام کنید.
– به طور مرتب برای فرزند خود کتاب بخوانید.
برای اینکه بتوانید اقدام به انجام کار دشواری کنید فقط کافیست که آن را در اولویت قرار داده و هرچه زودتر انجامش دهید و به عبارتی خود را در عمل انجام شده بگذارید.
برای اینکه کودک خود را به خواندن علاقمند کنید، سعی کنید مرتب برایش کتاب بخوانید و این کار را قبل از ۷ سالگی انجام دهید و تا دوران تحصیل و مدرسه ادامه دهید. در انتخاب کتاب‌ها هوشیار باشید و کتاب‌هایی را برای خواندن انتخاب کنید که برای کودکتان قابل فهم باشند و از شنیدن آن‌ها لذت ببرد. کتاب‌هایی که دارای عکس و فایل صوتی هستند و یا کتاب‌های برجسته می‌توانند در انتقال مطلب به کودک شما کمک بسیاری کرده و از طرفی برای او جذابیت و اشتیاق به خواندن ایجاد کنند. همچنین انتخاب کتاب‌هایی که کودک شما را به چالش بکشند و یا برای او جذابیت و هیجان ایجاد کنند، می‌تواند به شما در این مسیر کمک بسیاری کنند.
– از کودک خود سوال بپرسید.
همانطور که داستان را با صدای بلند برایش می‌خوانید، درباره شخصیت‌های داستان و یا عکس‌های داخل کتاب از او سوال بپرسید. برای یک کودک نوپا سوالاتی مانند “این سگ کوچولو رو میبینی؟” یا “اسم این سگ بانمک چیه؟” می‌توانند در درک مطلب تأثیرگذار باشند و مهارتهای فکری کودک را تقویت کنند. ممکن است تا زمانی که فرزندتان ۴ یا ۵ ساله می‌باشد، پاسخ‌های واضح و روشن دریافت نکنید اما صبور باشید.
– کتاب‌ها را در دسترس قرار دهید.
اینکه همه کتاب‌ها را در اطراف خود پخش کنید خوب نیست اما آن‌ها را جایی قرار دهید که کودک شما بتواند به راحتی به آن‌ها دسترسی داشته باشد. می‌توانید کتاب‌ها را زمانیکه فرزندتان در حال بازی کردن است، در اطراف او قرار دهید تا در حین بازی نیز با کتاب‌ها ارتباط برقرار کرده و آن‌ها را ببیند. از آنجا که ممکن است فرزند شما بارها کتاب را لمس کرده و بخواند، حتما کتاب‌هایی را انتخاب کنید که امکان خراب شدن و یا کثیف شدن آن‌ها کم‌تر باشد.
یک قفسه کتاب جذاب و مرتب هم می‌تواند مکان مناسبی برای کتاب‌های کودک شما باشد. می‌توانید یک فضا برای کتابخوانی کنار قفسه کتاب در نظر بگیرید و زمان کتاب خواندن وقت خود را با فرزندتان در آنجا بگذرانید. همچنین می‌توانید از انواع خوراکی و تنقلات نیز در فضای کوچک کتابخانه و یا برای راحتی خود و فرزندتان، از بالشت‌های نرم و راحت استفاده کنید.
– الگوی خوبی برای فرزندتان باشید.
به فرزند خود نشان دهید که خواندن کتاب برایتان بسیار ارزشمند است. روزانه ۱۰ دقیقه از زمان خود را به خواندن کتاب اختصاص دهید تا فرزندتان نیز با دیدن شما انگیزه کتابخوانی پیدا کند. حتی اگر زیاد مشتاق به خواندن کتاب نیستید سعی کنید انگیزه خواندن را در خود ایجاد کنید و یا مشغول به خواندن مجلات، روزنامه و یا کتاب آشپزی شوید. به مرور زمان کودک شما تنها با دیدن شما که در حال خواندن هستید، به کتاب و خواندن آن علاقمند خواهد شد.
کودک خود را هنگام خواندن در آغوش بگیرید و بعضی اوقات او را هم در جریان کتابی که می‌خوانید بگذارید و با نشان دادن عکس‌های داخل کتاب آن‌ها را راهنمایی کنید.
– هنگام خواندن، کلمات را بلند ادا کنید و آن‌ها را نشان دهید.
قبل از اینکه الفبا و صداها را به کودک خود آموزش دهید، همزمان با خواندن بلند کلمات آن‌ها را به فرزند خود نشان دهید و کلمات را با انگشتان خود دنبال کنید. این به کودک شما کمک می‌کند تا صدای شما را با طول کلماتی که می‌بیند هماهنگ کرده و الگوی کلمات را به مرور زمان درک کند.
– از فلش کارت‌ها استفاده نکنید.
برخی از شرکت‌ها برای کمک به یادگیری کودکان، فلش کارت‌های مختلفی را تبلیغ می‌کنند. به طور کلی می‌توان گفت که فلش کارت‌ها جزو موثرترین و مفیدترین تکنیک‌ها برای تقویت مهارتهای خواندن و نوشتن نیستند. اینکه زمان خود را برای خواندن کتاب با فرزندتان بگذرانید و با صدای بلند و گاهی جذاب، کتاب بخوانید و در مورد آن با یکدیگر صحبت کنید، بسیار مفیدتر از فلش کارت می‌باشد و همچنین رابطه بین شما و فرزندتان را تقویت خواهد کرد.
با این کار می‌توانید یک عامل مهم در خواندن یعنی “عشق به خواندن” را در کودک خود تقویت کنید که نقش مهمی در سوادآموزی فرزند شما دارد.
۲) آموزش را از پایه شروع کنید.
– از آموزش الفبا شروع کنید.
زمانیکه کودکتان متوجه وجود کلمات شد و آن‌ها را هنگام کتاب خواندن به خوبی از هم تفکیک کرد، حال می‌تواند کلمات را به حروف تفکیک کند. با اینکه گوش دادن به موسیقی مخصوص یادگیری الفبا بسیار رایج است اما می‌توانید خلاق‌تر عمل کنید. هر یک از حروف را به همراه یک مثال توضیح دهید و صدای آن‌ها را رسا و واضح ادا کنید.
ابتدا حروف کوچک را آموزش دهید. دلیل آن این است که حروف بزرگ تنها ۵ درصد از حروف را هنگام نوشتن شامل می‌شوند بنابراین بیشتر به آموزش حروف کوچک توجه کنید زیرا حروف کوچک در پیشرفت مهارتهای خواندن بسیار مهم‌تر هستند.
همچنین می‌توانید از تکنیک بازی نیز استفاده کنید و برای ایجاد هیجان و جذابیت بیشتر، حروف الفبا را به همراه بازی آموزش دهید و آن‌ها را تشویق به یادگیری کنید.
– صدای حروف را آموزش دهید.
یکی از مهم‌ترین مراحل آموزش خواندن، ارتباط بین حروف و صدای صوتی آن‌هاست که به عنوان “یادگیری واجی” شناخته می‌شود و شامل صدای کوتاه و بلند تک تک حروف یک کلمه و حروف ترکیبی است.
در یک زمان بر روی حرف و صدا متمرکز شوید و سعی کنید هر چیزی را که ممکن است باعث ایجاد سردرگمی شود، از میان بردارید. برای آشنایی بهتر با صدای حروف، برای هر یک از آن‌ها یک مثال واقعی و حتی قابل لمس بزنید. برای مثال برای آموزش حرف “س” مثال “سیب” را بزنید و حتی میوه سیب را نشان دهید، ممکن است کودک شما نیز همکاری کرده و مثال‌های بیشتری بزند.
برای آموزش راحت‌تر صدای کلمات، آن‌ها را به بخش‌های کوچک‌تر تقسیم کنید. برای این‌کار تکنیک “کف زدن” را حتما امتحان کنید.
– از کلمات هم‌قافیه استفاده کنید.
هنگام آموزش کلمات، حروف و صدای آن‌ها از کلمات هم‌قافیه نیز استفاده کنید. کلمات هم‌قافیه به کودک شما کمک می‌کنند تا صدای صوتی حروف را بهتر تشخیص داده و راحت‌تر آن‌ها را از یکدیگر تفکیک کند.
– به کودک خود بیاموزید که چطور به همراه صداها، کلمات را تلفظ کند.
به طور طبیعی، کودکان یک کلمه را براساس اندازه آن، کلمه اول و آخر و یا صدای آن تشخیص می‌دهند. بنابراین استفاده از روش تدریس “کوچک به بزرگ” می‌تواند کمک بسیاری کند. به این صورت که هر کلمه را به بخش‌های کوچک‌تر تقسیم کنید و پس از آموزش، آن‌ها را کنار هم چیده و بار دیگر کلمه بزرگ‌تر بسازید. به فرزند خود کمک کنید که به جای یادگیری کل کلمه، ابتدا حروف آن را از یکدیگر جدا کند و پس از یاد گرفتن صداها بار دیگر کنار هم بچیند و آن را تلفظ کند.
تا زمانی که کودکتان بر گروهی از حروف و صداها مسلط نشده است، به سراغ آموزش گروه بعدی نروید. اگر کودک شما باز هم نتوانست ارتباط بین صدا و حرف را تشخیص دهد، به تمرین بیشتری نیاز دارد پس صبور باشید و او را همراهی کنید.
– از فرزند خود بخواهید که کلمات را رمزگشایی کند.
رمزگشایی کلمات به این معنی است که به جای خواندن کل کلمه، سعی کند تک تک حروف کلمه را تلفظ کند تا در آخر به نحوه تلفظ کل کلمه برسد. در واقع خواندن به دو بخش اصلی تقسیم می‌شود: رمزگشایی یا خواندن کلمه و درک معنی آن.
انتظار نداشته باشید که فرزند شما کلمات را بفهمد و درک کند، از او بخواهید که فعلا روی رمزگشایی و تلفظ تک تک حروف و درنهایت کل کلمه تمرکز کند. فعلا از کتاب داستان برای تمرین خواندن استفاده نکنید به جای آن لیستی از کلمات هم‌قافیه تهیه کنید و روی تلفظ آن‌ها تمرکز کنید.
– با آموزش کلمات ساده شروع کنید.
برخی از کلمات هستند که در گفتار بیشترین استفاده را دارند و یا از لحاظ ظاهری بهتر به خاطر سپرده می‌شوند. لیستی از این کلمات را می‌توانید به صورت آنلاین پیدا کنید و با آن‌ها تمرین خواندن را انجام دهید.
این کلمات را روی یک کاغذ بنویسید و به فرزند خود نشان دهید و بعد آن را با یکدیگر تلفظ کنید و چندین بار از او بپرسید.
۳) وارد مراحل سخت‌تر بشوید.
– شروع به خواندن داستان‌های طولانی کنید.
هر زمان که متوجه شدید فرزندتان مطالب را به خوبی درک می‌کند، می‌توانید آموزش را با داستان‌های طولانی‌تر ادامه دهید. به آن‌ها کمک کنید تا با شناخت واژگان و نحوه تلفظ آن‌ها کل داستان را بخوانند. هرچقدر بتوانند کلمات بیشتری را بشناسند و درک کنند، بهتر معنی داستان را درک می‌کنند. به فرزندتان اجازه دهید تصاویر را ببیند، ارتباط تصاویر و کلمات تأثیر بسیاری در ساخت واژگان و درک معانی آن‌ها دارد.
– از فرزندتان بخواهید که داستان را توصیف کند.
پس از هر جلسه خواندن، از فرزندتان بخواهید تا داستان را برای شما توضیح دهد. از آن‌ها بخواهید که دقیق‌تر داستان را تعریف کنند اما انتظار پاسخ دقیق و مشخصی هم نداشته باشید. یک روش آسان و سرگرم‌کننده برای این‌کار، استفاده از عروسک‌هایی است که شخصیت‌های داستان را نشان می‌دهند، بنابراین کودک شما می‌تواند داستان را از طریق آن‌ها برای شما توصیف کند.
– نوشتن را هم به همراه خواندن تمرین کنید.
از آن‌جایی که خواندن یک پیش‌نیاز برای نوشتن است، سعی کنید همزمان با یادگیری خواندن نوشتن را هم به کودک خود آموزش دهید. اگر کودک شما نوشتن را به خوبی یاد بگیرد، می‌تواند سریع‌تر و بهتر بخواند. به خاطر سپردن حروف، گوش دادن به صداهای آن‌ها و دیدن آن‌ها به صورت نوشتاری باعث تقویت یادگیری خواهد شد. بنابراین، به فرزند خود بیاموزید که حروف و کلمات را بنویسد.
با این کار به مرور زمان متوجه می‌شوید که فرزند شما با تفکیک و تلفظ کلمات و همچنین نوشتن آن‌ها به طور همزمان پیشرفت بسیاری در خواندن خواهد کرد. توجه داشته باشید که در این مرحله نیازی به سخت‌گیری نیست و نباید انتظار زیادی از فرزند خود داشته باشید.
توصیه: سعی کنید همراه فرزند خود کتاب‌های سخت‌تری بخوانید. به گفته برخی متخصصان در این زمینه، سطح کودکان هنگام آموزش نسبت به زمانی که به تنهایی شروع به یادگیری می‌کنند، بالاتر است. بنابراین زمانی که با فرزند خود شروع به خواندن و آموزش یک کتاب می‌کنید، کتاب‌های سطح بالا را انتخاب کنید و پس از آن کتاب‌های سطح پایین‌تر را در دسترس او قرار دهید.
– از فرزندتان بخواهید تا با صدای بلند برای شما بخواند.
زمانی که فرزند شما با صدای بلند شروع به خواندن می‌کند، بهتر می‌توانید متوجه سطح مهارت او در مطالعه شوید و از طرفی او مجبور می‌شود برای خواندن درست کلمات، کندتر و با صدای آرام‌تر کلمات را ادا کند.
اگر کودکتان هنگام خواندن دچار اشتباه شد، بالافاصله آن را اصلاح نکنید و این کار را به بعد موکول کنید. با اصلاح اشتباهات او هنگام خواندن، فقط درک او از مطلب را بهم می‌ریزید و کار را برایش سخت‌تر می‌کنید.
“خواندن با صدای بلند” نیازی نیست که حتما به خواندن یک داستان محدود شود بلکه می‌توانید هر کلمه‌ای را که در اطراف خود با آن مواجه می‌شوید به کودک خود یادآوری کنید تا با صدای بلند ادا کند.
